Thẩm phán người thực thi công lý - Quy trình trở thành Thẩm phán

Ngành Tư pháp ở Việt Nam là một ngành không quá hot nhưng có vị trí khá quan trọng trong xã hội. Đây là một ngành liên quan đến hoạt động nhà nước đòi hỏi nhiều kinh nghiệm và bề dày kiến thức pháp lý thâm hậu. Đây là ngành được nhiều người biết tới là nơi thực thi công lý, xét xử các vụ án, tranh chấp phát sinh. Người được nhà nước giao nhiệm vụ phán xử đó là các Thẩm phán.

Vậy Thẩm phán là ai?

Theo định nghĩa của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Thẩm phán là người có đủ điều kiện, tiêu chuẩn theo quy định của Luật này (Luật Tổ chức Toà án nhân dân) được Chủ tịch nước bổ nhiệm để làm nhiệm vụ xét xử.

Để thực hiện nhiệm vụ xét xử hiệu quả, các Thẩm phán sẽ làm việc tại các Toà án nhân dân các cấp theo hệ thống từ trung ương đến địa phương:

- Thẩm phán Toà án nhân dân tối cao;

- Thẩm phán Toà án nhân dân cấp tỉnh (bao gồm Thẩm phán Toà án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương);

- Thẩm phán Toà án nhân dân cấp huyện (bao gồm Thẩm phán Toà án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh);

- Thẩm phán Toà án quân sự các cấp (bao gồm Thẩm phán Toà án quân sự trung ương đồng thời là Thẩm phán Toà án nhân dân tối cao, Thẩm phán Toà án quân sự cấp quân khu bao gồm Thẩm phán Toà án quân sự quân khu và tương đương, Thẩm phán Toà án quân sự khu vực).

Điều kiện để trở thành Thẩm phán là công dân Việt Nam trung thành với Tổ quốc và Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, có phẩm chất đạo đức tốt, liêm khiết và trung thực, có tinh thần kiên quyết bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa, có trình độ cử nhân luật và đã được đào tạo nghiệp vụ xét xử, có thời gian làm công tác thực tiễn, có năng lực làm công tác xét xử theo quy định của pháp luật, có sức khỏe bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ được giao thì có thể được tuyển chọn và bổ nhiệm vào vị trí Thẩm phán.

Thẩm phán làm nhiệm vụ theo sự phân công của chánh án Toà án. Trong quá trình xét xử Thẩm phán độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, không lệ thuộc vào bất cứ cơ quan, tổ chức hay cá nhân nào và phải chịu trách nhiệm về công việc của mình.

Trách nhiệm của Thẩm phán:

Trung thành với Tổ quốc, gương mẫu chấp hành Hiến pháp và pháp luật.

Tôn trọng nhân dân, tận tụy phục vụ nhân dân, liên hệ chặt chẽ với nhân dân, lắng nghe ý kiến và chịu sự giám sát của nhân dân.

Độc lập, vô tư, khách quan, bảo vệ công lý trong xét xử; chấp hành quy tắc ứng xử, đạo đức nghề nghiệp Thẩm phán, giữ gìn uy tín của Tòa án.

Giữ bí mật nhà nước và bí mật công tác theo quy định của pháp luật.

Học tập, nghiên cứu để nâng cao kiến thức, trình độ chính trị và chuyên môn nghiệp vụ Tòa án.

Chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn và các quyết định của mình; nếu có hành vi vi phạm pháp luật thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của luật. Thẩm phán trong khi thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình mà gây thiệt hại thì Tòa án nơi Thẩm phán thực hiện nhiệm vụ xét xử có trách nhiệm bồi thường và Thẩm phán đã gây thiệt hại có trách nhiệm bồi hoàn cho Tòa án theo quy định của luật.

Quá trình trở thành Thẩm phán của cử nhân Luật:

Sau khi tốt nghiệp đại học Luật hay các trường khác có đào tạo ngành luật, quy trình của cử nhân Luật để trở thành Thẩm phán phải trải qua các bước sau:

1. Trở thành công chức ngành Tòa án

Đầu tiên cần phải thi đỗ công chức ở Tòa án ở địa phương và làm việc tại Tòa án để lấy kinh nghiệm. Đồng thời phải phấn đấu trở thành Đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam.

2. Được bổ nhiệm làm Thư ký Tòa án

Sau khi làm việc ở Tòa án sẽ được cử đi đào tạo Nghiệp vụ Thư ký Toà án, hoàn thành khóa học và được bổ nhiệm làm Thư ký Tòa án.

3. Hoàn thành khóa học đào tạo nghiệp vụ xét xử

Điều kiện để Thư ký Toà án được cử đi đào tạo nghiệp vụ xét xử (thời gian đào tạo 6 tháng):

- Có thời gian làm công tác pháp luật từ đủ 04 năm trở lên.

- Có trình độ cử nhân Luật (đối với các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn, huyện biên giới, hải đảo thì Thủ trưởng đơn vị căn cứ điều kiện cụ thể báo cáo Lãnh đạo Tòa án nhân dân tối cao xem xét, quyết định).

- Thời gian công tác còn lại ít nhất 7 năm tính từ ngày được cử đi học.

- Có ít nhất 3 năm liên tiếp năm được cử đi học hoàn thành tốt nhiệm vụ công tác.

- Đảm bảo các yêu cầu về phẩm chất chính trị, đạo đức, chuyên môn và là nguồn để dự thi tuyển chọn Thẩm phán.

4. Trúng tuyển kỳ thi tuyển chọn Thẩm phán sơ cấp

Sau khi đã hoàn thành khóa đào tạo nghiệp vụ xét xử, cần phải vượt qua kỳ thi tuyển chọn Thẩm phán sơ cấp, điều kiện tuyển chọn phụ thuộc vào từng đơn vị Tòa án. Tuy nhiên, quy chế hoạt động của Hội đồng thi tuyển chọn Thẩm phán sẽ do Chánh án Tòa án nhân dân tối cao quy định.

5. Được bổ nhiệm trở thành Thẩm phán

Sau khi đã trúng tuyển kỳ thi tuyển chọn Thẩm phán sơ cấp, Chánh án Toà án nhân dân tối cao sẽ ra quyết định bổ nhiệm Thẩm phán, lúc đó chính thức cử nhân Luật trở thành Thẩm Phán và bắt đầu với ngạch thấp nhất là Thẩm Phán sơ cấp.

Nhiệm kỳ đầu của các Thẩm phán là 05 năm; trường hợp được bổ nhiệm lại hoặc được bổ nhiệm vào ngạch Thẩm phán khác thì nhiệm kỳ tiếp theo là 10 năm.

Các mốc thời gian nâng ngạch Thẩm phán:

Vì đây là nghề có sức ảnh hưởng lớn trong xã hội, nên quãng đường và thời gian để trở thành một Thẩm phán là khá dài và không hề dễ dàng. Đây là các mốc thời gian tính từ lúc tốt nghiệp cử nhân Luật đến khi trở thành Thẩm phán ở các Toà án tương ứng (trừ trường hợp đặc biệt):

- Đối với Thẩm phán sơ cấp ít nhất 6 năm, bao gồm: Thời gian công tác pháp luật (5 năm) và tham gia khóa đào tạo nghiệp vụ xét xử (1 năm);

- Đối với Thẩm phán trung cấp ít nhất 11 năm, bao gồm: Quá trình đạt được Thẩm phán sơ cấp (6 năm), đã là Thẩm phán sơ cấp (5 năm);

- Đối với Thẩm phán cao cấp ít nhất 16 năm, bao gồm: Quá trình trở thành Thẩm phán sơ cấp và trung cấp (11 năm), đã là Thẩm phán trung cấp (5 năm);

- Đối với Thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao ít nhất 21 năm kể từ khi tốt nghiệp Đại học Luật, quá trình cử nhân Luật trở thành một Thẩm Phán cao cấp (16 năm) và có thời gian công tác dưới chức danh Thẩm Phán cao cấp (5 năm).

Trong trường hợp đặc biệt, người được cơ quan, tổ chức có thẩm quyền điều động đến để đảm nhiệm chức vụ lãnh đạo Tòa án nhân dân cấp cao, Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và tương đương, tuy chưa đủ thời gian làm công tác pháp luật nhưng có đủ các tiêu chuẩn theo quy định pháp luật có thể được tuyển chọn và bổ nhiệm làm Thẩm phán sơ cấp, Thẩm phán trung cấp, Thẩm phán cao cấp; nếu người đó là sĩ quan quân đội tại ngũ thì có thể được tuyển chọn và bổ nhiệm làm Thẩm phán sơ cấp, Thẩm phán trung cấp, Thẩm phán cao cấp các Tòa án quân sự.