Cấm đi khỏi nơi cư trú theo quy định của pháp luật hiện hành

1. Khái niệm

Theo quy định tại khoản 1 điều 123 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015: “Cấm đi khỏi nơi cư trú là biện pháp ngăn chặn có thể áp dụng đối với bị can, bị cáo có nơi cư trú, lý lịch rõ ràng nhằm bảo đảm sự có mặt của họ theo giấy triệu tập của Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án.”

Như vậy, biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 là biện pháp ngăn chặn thay thế tạm giam được quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự do người có thẩm quyền áp dụng để thay thế biện pháp tạm giam đối với bị can, bị cáo có nơi cư trú, lý lịch rõ ràng nhằm bảo đảm sự có mặt của họ theo giấy triệu tập của Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án.

2. Đối tượng áp dụng

- Cấm đi khỏi nơi cư trú là biện pháp ngăn chặn ít nghiêm khắc hơn biện pháp tạm giam. Người bị áp dụng biện pháp này không bị cách ly khỏi xã hội mà họ chỉ bị hạn chế quyền tự do đi lại và tự do lựa chọn nơi ở trong khoảng thời gian nhất định.

- Đối tượng bị áp dụng biện pháp này thường là bị can, bị cáo:

+ Phạm tội ít nghiêm trọng,

+ Phạm tội lần đầu,

+ Có nơi cư trú rõ ràng,

+ Thái độ khai báo thành khẩn

+ Có đủ cơ sở cho rằng họ sẽ không bỏ trốn,

+ Không gây cản trở cho việc điều tra, truy tố, xét xử hoặc tiếp tục phạm tội.

3. Thẩm quyền áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú

Theo quy định của BLTTHS năm 2015 những người sau đây có quyền áp dụng biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú:

+ Thủ trưởng. Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra các cấp.

+ Viện trưởng, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân và Viện trưởng, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát quân sự các cấp;

+ Chánh án. Phó Chánh án Tòa án nhân dân và Chánh án. Phó Chánh án Tòa án quân sự các cấp. Hội đồng xét xử.

+ Thẩm phán chủ tọa phiên tòa

+ Đồn trưởng Đồn biên phòng

(Căn cứ khoản 1 điều 113 và khoản 3 điều 123 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015)

Lưu ý trường hợp: Thủ trưởng. Phó Thủ trưởng Cơ quan điều tra các cấp áp dụng biện pháp này phải được Viện kiểm sát cùng cấp phê chuẩn trước khi thi hành.

4. Nghĩa vụ của bị can, bị cáo khi bị áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú

Theo quy định của Bộ luật tố tụng hình khi bị can, bị cáo bị áp dụng biện pháp ngăn chặn cấm đi khỏi nơi cư trú thì bị can, bị cáo bị cấm đi khỏi nơi cư trú phải làm giấy cam đoan thực hiện các nghĩa vụ như:

- Không đi khỏi nơi cư trú nếu không được cơ quan đã ra lệnh cấm đi khỏi nơi cư trú cho phép.

- Có mặt theo giấy triệu tập trừ trường hợp vì lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan,

- Không bỏ trốn hoặc tiếp tục phạm tội,

- Không mua chuộc, cưỡng ép, xúi giục người khác khai báo gian dối, cung cấp tài liệu sai sự thật;

- Không tiêu hủy, giả mạo chứng cứ, tài liệu, đồ vật của vụ án, tẩu tán tài sản liên quan đến vụ án;

- Không đe dọa, khống chế, trả thù người làm chứng, bị hại, người tố giác tội phạm và người thân thích của những người này.

Trường hợp bị can, bị cáo vi phạm nghĩa vụ cam đoan quy định tại khoản này thì bị tạm giam

(Căn cứ theo Khoản 2 điều 123 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015)

5. Thời hạn áp dụng biện cấm đi khỏi nơi cư trú

Theo quy định tại Khoản 4 Điều 123 Bộ luật tố tụng hình sự 2015 thì “Thời hạn cấm đi khỏi nơi cư trú không quá thời hạn điều tra, truy tố hoặc xét xử theo quy định của Bộ luật này. Thời hạn cấm đi khỏi nơi cư trú đối với người bị kết án phạt tù không quá thời hạn kể từ khi tuyên án cho đến thời điểm người đó đi chấp hành án phạt tù”.

Theo quy định trên,thời hạn cấm đi khỏi nơi cư trú tại giai đoạn điều tra do Cơ quan điều tra quyết định nhưng không được quá thời hạn điều tra.

Thời hạn cấm đi khỏi nơi cư trú tại giai đoạn truy tố do Viện kiểm sát quyết định nhưng không được quá thời hạn truy tố.

Thời hạn cấm đi khỏi nơi cư trú tại giai đoạn xét xử do Toà án quyết định nhưng không được quá thời hạn xét xử.

Trường hợp người bị kết án bị phạt tù thì thời hạn cấm đi khỏi nơi cư trú đối với họ không được quá thời hạn kể từ khi tuyên án cho đến thời điểm người đó đi chấp hành án phạt tù.