Về độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự, Bộ luật Hình sự lấy mốc 16 tuổi làm một trong những căn cứ xác định một người thực hiện hành vi phạm tội có phải chịu trách nhiệm hình sự hay không, trừ một số trường hợp đặc biệt quy định tại Khoản 2 Điều 12. Việc lấy mốc 16 tuổi là bởi lẽ theo khoa học hình sự, người đủ 16 tuổi về cơ bản đã có một số nhận thức về các yếu tố tâm, sinh lý để chịu trách nhiệm đối với hành vi của mình. Theo đó, Bộ luật này cũng lấy mốc 16 tuổi để xác định độ tuổi đối với người bị hại trong các tội liên quan đến hành vi giao cấu và quan hệ tình dục khác để từ đó làm căn cứ định tội. 

Căn cứ theo quy định của Bộ luật Hình sự, hành vi quan hệ tình dục với người dưới 18 tuổi (bao gồm cả nam giới và nữ giới) được chia thành các trường hợp sau:

Trường hợp 1: Quan hệ tình dục với người dưới 16 tuổi

Theo quy định tại Điều 142, Điều 144, Điều 145 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017, hành vi quan hệ tình dục với người dưới 16 tuổi sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo các tội cụ thể như sau:

1. Người thực hiện hành vi phạm tội sẽ bị truy trách nhiệm hình sự với tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi theo quy định tại Điều 142 khi hành vi phạm tội có các dấu hiệu sau:

- Dùng vũ lực, đe doạ dùng vũ lực (bằng lời nói, hành động uy hiếp tinh thần người khác) hoặc lợi dụng tình trạng không thể tự vệ được của nạn nhân hoặc dùng thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi trái với ý muốn của họ. Đối với nạn nhân từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi thì việc xác định việc giao cấu có trái ý muốn của nạn nhân không là điều bắt buộc phải thực hiện khi định tội. Vì trong trường hợp việc giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác được sự đồng ý của nạn nhân thì người thực hiện hành vi phạm tội sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự đối với tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi quy định tại Điều 145.

- Đối với nạn nhân dưới 13 tuổi, Điều 142 quy định dù nạn nhân có đồng ý hay không đồng ý giao cấu hoặc thực hiện các hành vi quan hệ tình dục khác thì người phạm tội vẫn bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi. 

2. Người thực hiện hành vi phạm tội sẽ bị truy cứu đối với tội cưỡng dâm người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi nếu hành vi phạm tội có dấu hiệu sau:

- Dùng mọi thủ đoạn khiến người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi đang ở trong tình trạng lệ thuộc mình hoặc trong tình trạng quẫn bách phải miễn cưỡng giao cấu hoặc miễn cưỡng thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác. Thủ đoạn có thể được thực hiện với nhiều hình thức khác nhau như: mua chuộc, dụ dỗ, đe doạ hoặc bằng tình cảm, bằng tiền bạc, có khi chỉ là một lời hứa… Người bị lệ thuộc vào người phạm tội bao gồm sự lệ thuộc về tinh thần cũng như lệ thuộc về mặt vật chất xuất phát từ nhiều quan hệ khác nhau như: cha với con, thầy với trò, thầy thuốc với bệnh nhân...

3. Người thực hiện hành vi phạm tội bị truy cứu đối với tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi nếu người phạm tội giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi mà không thuộc hai trường hợp trên. Hay nói cách khác trong trường hợp này, việc giao cấu hay thực hiện các hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 là hoàn toàn có sự đồng tình của hai người không bên nào ép buộc bên nào.

Trường hợp 2: Quan hệ tình dục với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi

- Đối với trường hợp tự nguyện: Bộ luật Hình sự hiện nay không quy định trường hợp giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người từ đủ 16 tuổi trở lên mà người đó tự nguyện thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Do đó, trong trường hợp này người thực hiện hành vi sẽ không phải chịu trách nhiệm hình sự.

- Đối với trường hợp không tự nguyện: Trường hợp này người thực hiện hành vi phạm tội sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự đối với tội hiếp dâm (quy định tại Điều 141) hoặc tội cưỡng dâm (quy định tại Điều 143) tùy thuộc vào hành vi phạm tội.

Việc xác định tuổi của người bị hại căn cứ vào giấy khai sinh hoặc các giấy tờ thể hiện ngày tháng năm sinh của người bị hại. Trường hợp đã áp dụng các biện pháp hợp pháp mà vẫn không xác định được chính xác thì ngày, tháng, năm sinh của họ được xác định như sau:

- Trường hợp xác định được tháng nhưng không xác định được ngày thì lấy ngày cuối cùng của tháng đó làm ngày sinh.

- Trường hợp xác định được quý nhưng không xác định được ngày, tháng thì lấy ngày cuối cùng của tháng cuối cùng trong quý đó làm ngày, tháng sinh.

- Trường hợp xác định được nửa của năm nhưng không xác định được ngày, tháng thì lấy ngày cuối cùng của tháng cuối cùng trong nửa năm đó làm ngày, tháng sinh.

- Trường hợp xác định được năm nhưng không xác định được ngày, tháng thì lấy ngày cuối cùng của tháng cuối cùng trong năm đó làm ngày, tháng sinh.

Trường hợp không xác định được năm sinh thì phải tiến hành giám định để xác định tuổi.

(Căn cứ Điều 417 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2015).

Trên đây là quy định của pháp luật về hành vi giao cấu và thực hiện các hành vi quan hệ tình dục khác với người dưới 18 tuổi, theo đó căn cứ vào từng trường hợp thì người phạm tội sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo từng tội cụ thể.

Nếu cần tư vấn luật Hình sự, bạn có thể liên hệ Luật sư Nguyễn Hồng Quân theo thông tin sau:

• Văn phòng 1: Số 168 đường Láng, phường Thịnh Quang, quận Đống Đa; Hà Nội.
• Văn phòng 2: Số 102 Nguỵ Như Kon Tum, phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội.
• Điện thoại: 0989 815 198 (Luật sư Quân)
• Email:  ls.trungquan@gmail.com

THÔNG TIN LIÊN QUAN:

Danh bạ Luật sư Hình sự

Quan hệ với con gái 16 tuổi bị tội không

Quan hệ với trẻ em trên 16 tuổi tự nguyện

Quan hệ với người dưới 18 tuổi